Iedereen kent wel een project waarbij wordt beloofd om ‘inwoners te betrekken’ en ‘de behoefte van inwoners leidend te laten zijn’. In de praktijk blijkt dit vaak lastig. Er zijn beperkte budgetten voor de begeleiding, vooraf vastgestelde doelen van financiers maken het moeilijk nog open te staan voor wat de inwoners willen en door harde deadlines is de tijdsdruk groot. Ook is er het risico dat men meteen aan de slag wil en al één of meerdere interventies in gedachten heeft zonder eerst goed te inventariseren waar nu echt de behoefte ligt, of waar winst te behalen valt. Hoe doe je dat nou echt: inwoners betrekken, cocreëren en eigenaarschap laten ontstaan? In 2015 startten we in Noord-Wijchen met een project met de naam Gezond Leven in Noord-Wijchen, met behulp van financiering van het programma Gezonde Toekomst Dichterbij van FNO zorg voor kansen. Het uitgangspunt was om de behoefte, stem en kracht van inwoners in kwetsbare situaties (door laag inkomen, lage opleiding en/of gezondheidsproblematiek) leidend te laten zijn in het project. Met als doel om de gezondheid in de wijk te verbeteren. Dit hebben we ver doorgevoerd. Zo ver zelfs dat we in 2016 de naam van het project hebben veranderd in SameNoord. In de planfase van het project bleek namelijk dat de betrokken inwoners ‘gezonde leefstijl en gewicht’ ook wel belangrijk vonden, maar dat ze veel meer behoefte hadden aan sociale steun. Met de inwoners die betrokken waren is dan ook deze nieuwe naam verzonnen waarbij de nadruk kwam te liggen op saamhorigheid in de wijk en samenwerking. Met SameNoord wilden we, door samen te werken aan de verbetering van de gezondheid van de wijk, ook graag bijdragen aan het gevoel van zelfvertrouwen, autonomie, sociale binding en eigenaarschap van inwoners in kwetsbare situaties. Op basis van de ervaringen binnen SameNoord hebben we het handboek De Ronde van… ontwikkeld. Het is bedoeld voor gezondheidsbevorderaars die aan de slag willen met een gezondheidsaanpak in een wijk of gemeente. Het handboek beschrijft de aanpak De Ronde van ... met praktijkvoorbeelden (in kaders) uit het wijkgezondheidsproject SameNoord. Het betrekken van inwoners was daarin één van de belangrijkste aandachtspunten. Daarnaast wordt in ‘Praktijkvoorbeelden’ een ander project in de regio Gelderland-Zuid beschreven: Samen Leren voor Gezond Gewicht in Rivierenland (gefinancierd vanuit het ZonMw programma Aan de slag met preventie in uw gemeente). Door het uitlichten van twee verschillende projecten wordt duidelijk dat de werkwijze (De Ronde van … ) bruikbaar is voor uiteenlopende doelen, doelgroepen en samenwerkingspartners. De naam De Ronde van ... refereert aan een wielerronde. Op de puntjes kun je zelf de wijk/gemeente invullen waar je met een gedegen en gedragen aanpak van gezondheidsproblemen aan de slag wil. Net zoals in een een wielerronde zul je als een wielrenner verschillende bergtoppen beklimmen, creëer je snelheid bij het dalen en heb je in de verschillende etappes een lange adem nodig om uiteindelijk over de finish te komen. Gezondheidsbevorderaars zullen dit herkennen bij het uitvoeren van een gezondheidsproject in een wijk of gemeente. De Ronde van ... beschrijft welke stappen (ofwel bergtoppen) volgens ons belangrijk zijn om te nemen om tot een gedegen en gedragen aanpak van gezondheidsproblemen te komen. Het is géén routebeschrijving, want iedere wijk/gemeente en iedere situatie is weer anders, er zijn tenslotte ‘meerdere wegen die naar Rome leiden’. Wel geven we tips op basis van onze leerervaringen in het toepassen van de beschreven stappen en reiken we in dit handboek meerdere werkvormen aan, zodat je een zo concreet mogelijk beeld hebt van de gebruikte technieken en daarmee een aantal tools in handen hebt om De Ronde van ... in je eigen wijk toe te passen.
Klik op de afbeelding voor een vergroting
Daarnaast is voor de naam De Ronde van ... gekozen omdat deze het cyclische karakter van het leerproces beschrijft. De Ronde van... is gebaseerd op de OBSERVE-REFLECT-PLAN-ACT cyclus (Kemmis & Taggart, 1988). Deze onderstreept het belang van samen leren, continu monitoren en bijsturen in de aanpak.
Klik op de afbeelding voor een vergroting
Gedragen: Het samen leren en het, in samenspel met inwoners en professionals, komen tot een aanpak zorgt voor het benodigde draagvlak en gedeeld eigenaarschap van de aanpak. Gedegen: Daarnaast helpen de stappen van De Ronde van ... om samen planmatig op zoek te gaan naar een goede onderbouwing (bijvoorbeeld door gebruik van wijkgezondheidsprofielen) én naar effectieve interventies, om zo tot een gedegen aanpak te komen. Met zo’n gedegen en gedragen aanpak is de kans op effectiviteit, echt gezondheidswinst behalen, groter.
De beschrijving van De Ronde van … is mede mogelijk gemaakt door financiering van FNO zorg voor kansen (programma Gezonde Toekomst Dichterbij).